OGRANICZENIE WŁADZY RODZICIELSKIEJ

Data publikacji: 2020-04-22

 Warto również wspomnieć, że przepis z art. 95 §3 k. r. i o. wskazuje w jaki sposób ma być wykonywana władza rodzicielska tj. tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.
Zdarzają się jednak sytuacje, w których Sąd ogranicza albo nawet pozbawia władzy rodzicielskiej jednego z rodziców. Najczęściej do ograniczenia władzy rodzicielskiej dochodzi w wyniku separacji faktycznej rodziców, w przypadku rozwodu Sąd musi obligatoryjnie rozstrzygnąć kwestię władzy rodzicielskiej nad dziećmi pochodzącymi z małżeństwa, natomiast w przypadku dzieci pozamałżeńskich Sąd rozstrzygnie o władzy rodzicielskiej na wniosek jednego z rodziców. Wniosek o ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej składa się do Sądu Rejonowego do Wydziału Rodzinnego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka. Należy przy tym pamiętać, że ograniczenie władzy rodzicielskiej musi, a przynajmniej powinno być uzasadnione, muszą ku temu powstać konkretne przesłanki. W polskim prawie rodzinnym akcentuje się tzw. porozumienie rodzicielskie, które sprowadza się do zgodnego i ustalonego między rodzicami sposobu sprawowania pieczy i wychowywania dziecka. W przypadku braku porozumienia między rodzicami Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców jednocześnie ograniczając władze rodzicielską drugiemu rodzicowi, o ile jest to zgodne z dobrem dziecka (art. 107 §2 k.r. i o.) W praktyce można wyróżnić dwie sytuacje w których władza rodzicielska jednego z rodziców zostaje ograniczona.
W pierwszym przypadku występuje zawinione ograniczenie władzy rodzicielskiej, które jest wynikiem nieodpowiedniej postawy rodzicielskiej rodzica. W takiej sytuacji musi dojść do istotnych uchybień w swoich obowiązkach przez rodzica lub jego postawa w jakimś stopniu zagraża dobru dziecka. Przykładem może być brak należytego nadzoru nad obowiązkiem szkolnym dziecka, przejawianie postaw demoralizujących dziecko jak np. pijaństwo, znęcanie się psychiczne lub fizyczne nad dzieckiem etc. w takich przypadkach w zależności od nasilenia negatywnych zachowań lub nagannej postawy rodzica Sąd zdecyduje o ograniczeniu lub pozbawieniu go władzy rodzicielskiej.
Drugi przypadek w którym jeden rodziców jest ograniczony w prawach rodzicielskich to separacja faktyczna rodziców uniemożliwiająca sprawowanie prawidłowej pieczy nad dzieckiem i jego wychowaniem. Sytuacja ta wzbudza dużo kontrowersji bowiem nie występuje w niej zawinienie po stronie rodzica, któremu ograniczono władzę rodzicielską. Sąd w takiej sytuacji staje na stanowisku, że dobro dziecka wymaga wyznaczenia rodzica pierwszoplanowego, któremu pozostawia się pełnię władzy rodzicielskiej, zaś drugiemu rodzicowi pozostawia się prawo do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka jak np. wybór placówki szkolnej, sposób leczenia, wyjazd dziecka za granicę, praktykowanie określonej religii etc. W praktyce coraz częściej Sądy jednak pozostawiają pełnię władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom pomimo faktycznej separacji, w sytuacji gdy ich postawy rodzicielskie są właściwe. Takie stanowisko zasługuje na aprobatę bowiem, trudno jest uznać rozłąkę rodziców i towarzyszący temu konflikt jako wystarczającą przesłankę do ograniczenia władzy rodzicielskiej.
Dostrzec należy również bardzo niepokojący brak świadomości społecznej w kwestii rozróżnienia ograniczenia władzy rodzicielskiej, a jej pozbawienia oraz skutków z nich wynikających. Niewątpliwie ograniczenie władzy rodzicielskiej ma wydźwięk bardzo negatywny i oddziałuje nawet na osoby, które powinny mieć przynajmniej dostateczne rozeznanie w tej kwestii. Zdarzają się przypadki, że rodzicowi ograniczonemu w prawach rodzicielskich odmawia się dostępu do informacji o edukacji dziecka, jego historii choroby, czy w skrajnych przypadkach kwestionuje się podstawowe uprawnienia rodzica względem dziecka jak np. odbiór dziecka ze szkoły. Stanowczo należy potępiać takie postawy, których nie można usprawiedliwiać brakiem znajomości prawa, zwłaszcza przez osoby, których działalność nierozłącznie wiąże się z szeroko rozumianą opieką nad małoletnimi.
Z praktycznego punktu widzenia trudno jest dostrzec sens instytucji ograniczenia władzy rodzicielskiej, przede wszystkim dlatego, że rodzicowi ograniczonemu w prawach rodzicielskich wciąż pozostawia sie prawo do współdecydowania o istotnych sprawach dziecka. Nie istnieje zamknięty katalog istotnych spraw dziecka i w zasadzie każda sprawa należycie uzasadniona zostanie uznana za ważną, a co za tym idzie w przypadku braku porozumienia rodziców zostanie poddana kognicji Sądu (art. 97 §2 k. r. i o.). Słusznym kierunkiem w przypadku braku porozumienia rodziców, które zagraża dobru dziecka, jest skorzystanie przez Sąd z możliwości wynikających z art. 109 §1 k. r. i o., artykuł ten przedstawia szereg rozwiązań jakie może zarządzić Sąd w celu przywrócenia właściwej pieczy nad małoletnim dzieckiem m.in. może zobowiązać rodziców do określonych zachowań, do pracy z asystentem rodziny, skierować rodziców na terapię rodzinną, poddać wykonywanie władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora itd. Są to rozwiązania, które z perspektywy czasu w znacznie lepszym stopniu zabezpieczą dobro dziecka, bowiem mogą dać impuls rodzicom do zmiany swojej postawy i należytego współdziałania na rzecz dziecka. Sam fakt rozłąki rodziców i wiążący się z tym konflikt osobisty nie powinien mieć przełożenia na tak ważne kwestie jak władza rodzicielska, bowiem trudno jest bezrefleksyjnie zakładać, że rodzic pierwszoplanowy zawsze będzie podejmował dobre decyzje, a rodzic drugoplanowy w kwestiach rodzicielskich nie ma głosu rozsądku.